6 Hiệu Ứng Tâm Lý Phổ Biến Nhất Lý Giải Rất Nhiều Vấn Đề Trong Cuộc Sống

Kể từ khi ngành tâm lý học ra đời, nhiều nghiên cứu đã được thực hiện để tìm hiểu, giải nghĩa và phân tích cách thức và lý do đằng sau các hành động và tương tác hằng ngày của con người. Hiểu được tâm lý đằng sau hành động của chúng ta có thể giúp bạn rất nhiều trong cuộc sống lẫn công việc.

1. Hiệu ứng Pratfall: Bạn đáng yêu hơn nếu bạn không hoàn hảo

Đừng lo lắng nếu chẳng may bạn vấp ngã trước bạn khác giới vì như vậy có thể sẽ khiến người ta thích bạn hơn. Đừng ngại ngần thừa nhận những thất bại của bạn với bạn bè của mình vì họ không hề đánh giá và sẽ càng quý mến bạn.

Những sai lầm này thu hút sự quyến rũ do Hiệu ứng Pratfall. Có một sự thật nghe nghịch lý là những người không bao giờ mắc sai lầm được coi là ít dễ mến hơn những người thỉnh thoảng phạm lỗi. Sự không hoàn hảo kéo mọi người đến gần bạn hơn, khiến bạn trở nên “con người” hơn. Sự hoàn hảo đôi khi lại tạo ra khoảng cách và nhiều người ngại tiếp xúc với những người như vậy. Hiệu ứng Pratfall như một lời nhắc nhở rằng bạn không cần phải “ép” bản thân trở nên hoàn hảo và không bao giờ mắc sai lầm, tất nhiên, trừ những sai phạm nghiêm trọng.

2. Hiệu ứng Pygmalion – Kỳ vọng lớn hơn thúc đẩy hiệu suất cao hơn

Hiện tượng tâm lý này có thể hiểu đơn giản là “lời tiên tri tự ứng nghiệm”: Nếu bạn tin điều gì đó là sự thật hoặc sẽ trở thành thật, cuối cùng nó sẽ như vậy.

Thử nghiệm đầu tiên về Hiệu ứng Pygmalion được thực hiện bởi nhà tâm lý học Robert Rosenthal tại một trường tiểu học. Ông đã thuyết phục các giáo viên rằng một nhóm học sinh sẽ có thành tích tốt hơn vào cuối năm học dù thực tế nhóm học sinh này được chọn ngẫu nhiên. Đến cuối năm, những học sinh này thực sự đạt kết quả tốt hơn so với các bạn cùng lớp. Tại sao lại như vậy? Các bài kiểm tra sau đó kết luận rằng giáo viên đã dành cho nhóm này nhiều cơ hội và sự chú ý hơn trong quá trình giảng dạy. Kỳ vọng cao của họ đối với nhóm này đã tạo nên kết quả thực tế.

3. Nghịch lý của sự lựa chọn – Càng có nhiều lựa chọn, chúng ta càng khó chọn và khó hài lòng với quyết định của mình

Ngay cả khi quyết định cuối cùng rõ ràng là đúng, việc có nhiều lựa chọn làm cho chúng ta khó hài lòng với quyết định đã đưa ra, dẫn đến tâm lý hối hận và tiếc nuối. Niềm vui cũng bị giảm đi khi chúng ta phải nỗ lực nhiều hơn và căng thẳng hơn khi cân nhắc nhiều lựa chọn.

Để chứng minh nghịch lý này, hai nhà tâm lý học Mark Lepper và Sheena Iyengar đã tiến hành một thí nghiệm bán mứt trong siêu thị. Lần đầu, họ đưa ra 6 loại mứt và lần sau là 24 loại. Kết quả nghiên cứu cho thấy 30% khách hàng mua mứt khi chỉ có 6 loại, gấp 10 lần so với số khách mua hàng khi có 24 lựa chọn.

4. Hiệu ứng Người ngoài cuộc – Càng có nhiều người nhìn thấy ai đó cần giúp đỡ, khả năng người đó nhận được sự giúp đỡ càng ít

Hiệu ứng Người ngoài cuộc được chứng minh qua nghiên cứu của các nhà tâm lý học xã hội Bibb Latane và John Darley. Họ quan sát phản ứng của sinh viên khi thấy một bạn học bị nghẹn thức ăn trong phòng. Khi các đối tượng thử nghiệm thấy mình là người duy nhất trong phòng, 85% đã lao vào giúp đỡ. Khi có thêm một người khác, 65% đã giúp. Khi có thêm bốn người nữa, tỷ lệ giảm mạnh xuống còn 31%.

Xác suất bạn được giúp đỡ trong lúc nguy cấp tỷ lệ nghịch với số lượng người có mặt. Nếu bạn cần giúp đỡ ở nơi công cộng, hãy gọi tên hoặc chỉ một người cụ thể (ví dụ: “anh áo đỏ”, “bạn tóc ngắn”…) trong đám đông, khả năng bạn được giúp sẽ cao hơn nhiều.

5. Hiệu ứng Spotlight – Những sai lầm của bạn không được chú ý nhiều như bạn nghĩ

Theo Hiệu ứng Spotlight, mọi người không chú ý đến những khoảnh khắc thất bại hay xấu hổ của chúng ta nhiều như chúng ta nghĩ.

Một nhóm các nhà tâm lý học tại Đại học Cornell đã yêu cầu một nhóm tình nguyện viên mặc một chiếc áo phông in hình ảnh đáng xấu hổ và thử nghiệm xem có bao nhiêu người qua đường chú ý đến những gì họ mặc. Kết quả cho thấy, so với dự đoán ban đầu, số người thực sự quan tâm chỉ bằng một nửa. Mọi người ít chú ý đến bạn hơn bạn nghĩ, nên đừng quá lo lắng về các khoảnh khắc xấu hổ hay thất bại của mình.

6. Hiệu ứng Tập trung – Mọi người coi trọng một khía cạnh của sự kiện quá nhiều và không nhận ra các yếu tố khác

Một người California có hạnh phúc hơn một người sống ở Trung Tây nước Mỹ không? Khi các nhà tâm lý học đặt câu hỏi này cho cư dân của cả hai khu vực, câu trả lời phần đông cho rằng người dân California phải hạnh phúc hơn đáng kể. Tuy nhiên, không có sự khác biệt giữa chỉ số xếp hạng hạnh phúc thực tế của người California và người Trung Tây nước Mỹ. Những người được hỏi tập trung vào thời tiết nắng ấm và lối sống thoải mái của California mà bỏ qua các yếu tố khác. Thực tế, có nhiều khía cạnh khác tạo nên hạnh phúc như tỷ lệ tội phạm thấp, an toàn trước động đất… mà người miền Trung Tây nước Mỹ được hưởng.

Các nhà tiếp thị thường sử dụng Hiệu ứng Tập trung (còn gọi là ảo giác tập trung) để “thao túng tâm lý” người tiêu dùng bằng cách thuyết phục họ về các tính năng cần thiết của một sản phẩm hoặc dịch vụ. Để không bị ảnh hưởng bởi hiệu ứng này, con người cần giữ quan điểm, nhìn nhận vấn đề từ nhiều góc độ và cân nhắc nhiều yếu tố trước khi đưa ra quyết định.

Xem Thêm: Cách Phát Hiện Bản Chất Thực Sự Của Mọi Người Qua 5 Dấu Hiệu Đơn Giản

Trần Cường PRBS